Dawny cmentarz żydowski - Begrabnisplatz. Zlikwidowany. Obecnie stacja reduktorów, przepompownia gazu.

obiekt znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków

Na podstawie strony www.sztetl.org.pl "Wobec faktu zapełniania się dotychczasowego cmentarza żydowskiego na terenie Theaterpark, kołobrzeska gmina żydowska otrzymała w 1879 r. propozycję bezpłatnego przeniesienia szczątków na założony w tych latach miejski cmentarz komunalny. Ekshumacja była jednak niezgodna z religią żydowską, dlatego gmina zdecydowała się na urządzenie nowego miejsca pochówku. Wybrano działkę położoną na wschód od gazowni, w miejscu gdzie linia kolejowa prowadząca do Białogardu przecinała się z ul. Koszalińską. Na cmentarzu wzniesiono dom pogrzebowy z czerwonej cegły. W jego oknach umieszczone były Gwiazdy Dawida. Pierwszym kołobrzeskim Żydem pochowanym na nowym cmentarzu był znany balneolog dr Herman Hirschfeld, który zmarł 19 czerwca 1885 r. W 1933 r. na cmentarz przeniesiono pomnik H. Hirschfelda, znajdujący się wcześniej przed jego domem przy ul. Spacerowej. Około 1937 r. przy wejściu na nekropolię ustawiono najokazalsze i najwartościowsze nagrobki usunięte ze starego cmentarza. Cmentarz był wykorzystywany do 1938 r. Podczas tzw. Nocy Kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 r. został zdewastowany. Zdemolowano również dom pogrzebowy, który przejęło wojsko i zaadaptowało na stajnię. Cmentarz ucierpiał również w 1945 r. Istniejący zachowany starodrzew cmentarny umożliwia rozpoznanie zasięgu nekropolii".

Cmentarz żydowski „nowy” znajduje się przy przecięciu ul. Koszalińskiej z torami kolejowymi, na terenie obejmującym przepompownię gazu, naprzeciwko wylotu ul. Wschodniej na działce o kształcie nieregularnego wieloboku o pow. ok. 0,15 ha. Jego historyczne granice wyznacza prawdopodobnie – na podstawie zdjęć z lotu ptaka – od płn.-zach. i płd-wsch. – rząd jesionów, od północy – ul. Koszalińska, a od południa – tory kolejowe.

Kirkut został założony w 1879 r. w związku z wyczerpaniem się miejsc pochówku na starym cmentarzu przy ul. Zdrojowej. Na cmentarzu znajdował się (niezachowany) dom przedpogrzebowy. Pierwszy pochówek miał miejsce w 1885 r. W latach 30. XX w. na cmentarz przeniesiono część nagrobków ze starego kirkutu i pomnik Hermanna Hirschfelda. Zdewastowany w 1938 r., w domu przedpogrzebowym urządzono stajnię wojskową. W okresie powojennym część nekropolii została trwale przekształcona poprzez budowę stacji gazowej. Jedynymi reliktami są drobne fragmenty, prawdopodobnie pozostałości ceglanego ogrodzenia cmentarnego i podstaw nagrobków oraz starodrzew – szpalery jesionów, dąb i kasztanowce białe. Cmentarz zgodnie z religią mojżeszową nadal pozostaje strefą sacrum i nie może być zlikwidowany, zabudowany, rozkopywany.

Obiekt ma także wartość historyczną i naukową

Więcej informacji:

Miejski Konserwator Zabytków - Kierownik Biura
JOLANTA HRYNIO
tel.: +48 94 35 51 638

Główny Specjalista
MALWINA MARKIEWICZ
tel.: +48 94 35 51 677